จากที่มีรายงานข่าวทางสื่อออนไลน์เมื่อวันที่ 27 ม.ค. 2564 ได้มีการแชร์ข้อมูลและภาพของจอมปลวกที่มีลักษณะมีลักษณะคล้ายพระพุทธรูป หรือกุมารที่มีผมจุก หรือบางคนก็ว่าคล้ายรูปไอ้ไข่

ในพื้นที่ป่าโคกกลัน  บ้านลำดวน หมู่.2 ตำบลทมอ อำเภอปราสาท จังหวัดสุรินทร์ เป็นที่หือฮาและได้รับความสนใจทั้งจากคนในพื้นที่และบนโลกโซเซียล จนเกิดเป็นกระแสวิพากษ์วิจารณ์ว่าที่มี

รูปร่างเช่นนี้เกิดจากการกระทำของมนุษย์หรือเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ

      เราคงไม่สามารถฟันธงได้เลยว่าตกลงแล้วเหตุการณ์นี้เกิดขึ้นจากเพราะฝีมือมนุษย์หรือเกิดขึ้นเพราะเหตุบังเอิญของธรรมชาติได้อย่างชัดเจน แต่เนื่องจากข่าวนี้กำลังได้รับความสนใจและเกี่ยวข้อง

กับเรื่องของธรรมชาติและปลวกซึ่งเป็นแมลงที่มีประโยชน์อย่างมากเมื่ออยู่ในระบบนิเวศป่าไม้ โดยปลวกมีบทบาทช่วยย่อยสลายซากพืชทำให้เกิดการหมุนเวียนของธาตุอาหารและพลังงานคืนสู่พื้นดิน

จึงขออธิบายเพิ่มเติมในทางวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับปลวกและการสร้างรังปลวกหรือจอมปลวกตามธรรมชาติกันสักนิด

      เราทราบกันดีอยู่แล้วว่ารังปลวกหรือจอมปลวกดังที่เห็นในข่าวนั้นเกิดขึ้นจากฝีมือของปลวก ปลวกที่เราพูดถึงนี้เป็นพวกแมลงกลุ่มหนึ่ง ซึ่งเป็นแมลงสังคมอย่างแท้จริง (Eusocial insect) เช่นเดียวกับ

พวกผึ้ง ต่อแตนและมด แต่ปลวกเป็นญาติใกล้ชิดกับแมลงสาบ ปลวกรังหนึ่ง ๆ มีประชากรอาศัยอยู่รวมกันเป็นจำนวนมาก โดยมีการแบ่งวรรณะหรือชนชั้นภายในรังออกเป็น 3 วรรณะ ซึ่งมีรูปร่างและ

บทบาทหน้าที่แตกต่างกัน คือ“วรรณะกรรมกร” หรือเรียก “ปลวกงาน” ทำหน้าที่หาอาหาร สร้างและซ่อมแซมรัง “วรรณะทหาร” หรือ “ปลวกทหาร” ทำหน้าที่ป้องกันศัตรู และ “วรรณะสืบพันธุ์” หรือที่เรียกว่า

“แมงเม่า” ประกอบด้วยปลวกตัวผู้และปลวกตัวเมียที่มีปีก ทำหน้าที่สืบต่อเผ่าพันธุ์

      จอมปลวกเปรียบเสมือนบ้านของปลวก เป็นที่อยู่อาศัยและหลบภัย ปลวกรังหนึ่งนั้นมีอายุอยู่ได้นานหลายปี ดังที่ปรากฏข้อมูลในข่าวที่มีชาวบ้านให้ข้อมูลว่าพบรังปลวกที่มีรูปร่างแปลกประหลาดนี้

ตั้งแต่เมื่อ 3 ปีก่อนลักษณะของรังปลวกที่เกิดขึ้นนี้จัดเป็นรังปลวกบนพื้นดิน แต่ความจริงแล้วจะมีรังที่อยู่ใต้ดินด้วยและอยู่ลึกพอสมควร โดยภายในจอมปลวกมีช่องทางเดินที่สลับซับซ้อน และเชื่อมต่อ

กับทางออกด้านนอกจึงทำให้ภายในจอมปลวกมีระบบระบายอากาศที่มีประสิทธิภาพดีเยี่ยมโดยไม่ต้องติดพัดลมหรือเครื่องปรับอากาศเหมือนอย่างมนุษย์ ยิ่งจอมปลวกที่มีอายุเยอะจะมีขนาดใหญ่ขึ้น

ในประเทศไทยที่มีสภาพอากาศค่อนข้างแปรปรวนจึงมักจะไม่ค่อยพบรังปลวกที่มีความสูงเหมือนจอมปลวกในต่างประเทศมากนัก ส่วนมากจะเป็นรังที่ขยายออกทางด้านข้างเสียมากกว่า จอมปลวกที่

ต้องเจอกับสภาพอากาศของบ้านเราก็อาจจะมีโอกาศเกิดเป็นรูปร่างต่าง ๆ ก็มีโอกาสเกิดขึ้นได้

     หากลองสังเกตบริเวณที่มีจอมปลวกขึ้นเราจะพบว่ามักมีต้นไม้เกิดขึ้นบนจอมปลวกโดยที่ต้นไม้นั้นไม่ตายและสามารถเจริญเติบโตได้ดีนับว่าเป็นประโยชน์อีกด้านของจอมปลวกในการช่วยให้เกิด

การหมุนเวียนของธาตุอาหาร (ยกเว้นดินที่ใต้ฐานจอมปลวกไม่สามารถช่วยให้ต้นไม้เจริญเติบโตได้) นอกจากนี้ประโยชน์อีกอย่างหนึ่งที่มนุษย์เราได้จากจอมปลวกก็คือ เห็ดโคน เพราะอร่อยและมี

ราคาแพง ทำให้ชาวบ้านทั้งอิ่มท้องและมีรายได้มาจุนเจือครอบครัว เห็ดโคนเกิดขึ้นมาจากจอมปลวก ภายในจอมปลวกจะมีสวนเชื้อรา (Fungus garden) ที่ปลวกได้สร้างขึ้นมาเพื่อเลี้ยงเชื้อราไว้เป็น

อาหารของปลวกตัวอ่อน เชื้อราเหล่านี้เองที่กลายมาเป็นเห็ดโคนที่บานออกมาจากจอมปลวกนั่นเอง

      ข่าวจอมปลวกรูปทรงประหลาดที่เกิดขึ้นนับว่าเป็นปรากฎการณ์ธรรมชาติที่น่าสนใจและดึงดูดให้คนไทยสนใจจำนวนไม่น้อยเมื่อมองในแง่มุมของความเชื่อและความศรัทธา แต่อยากให้ทุกคนลอง

มองในอีกมุมมองของวิทยาศาสตร์เพื่อที่เราจะได้เข้าใจธรรมชาติ หลงรัก และอยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่างยั่งยืน

ผู้เขียน

นายทัศนัย จีนทอง

ที่มาของรูปภาพ

https://www.amarintv.com/news/detail/64310

และภาพถ่ายของ นายยุทธพงศ์ รัศมี

แหล่งอ้างอิง

https://www.sanook.com/news/8344442/

https://mgronline.com/local/detail/9640000008546

https://www.amarintv.com/news/detail/64310